Әдеп кодексінде белгіленген қағидаттар мемлекеттік қызметші қызметінің жоғары маңыздылығын айқындайды және оған ерекше жауапкершілік жүктейді.
Әдеп кодексі қоғамдық мүдделерді қанағаттандыру сияқты мемлекеттік қызметке қатысты жалпы қабылданған нұсқауларды белгілейді. Мемлекеттік қызметшілер қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім Қазақстан Республикасының Конституциясын, қолданыстағы заңнаманы және этикалық нормаларды өз мүдделерінен жоғары мүлтіксіз сақтау міндеттемесін білдіретінін түсінуі тиіс.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің әдеп кодексі Мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдеп стандарттарын белгілейді және қоғамның мемлекеттік органдарға деген сенімін нығайтуға, мемлекеттік қызметте өзара қарым-қатынастардың жоғары мәдениетін қалыптастыруға және парасаттылық атмосферасын құруға, сондай-ақ мемлекеттік қызметшілердің әдепті емес мінез-құлық жағдайларының алдын алуға бағытталған.
Кодекс Мемлекеттік қызметтің әдеп қағидаттарын, мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдеп стандарттарын, қызметтік әдеп бұзушылықтың алдын алу жөніндегі Әдеп жөніндегі уәкілді үйлестіруді және қызметтік әдеп бұзғаны үшін жауапкершілікті қамтитын 5 тараудан тұрады.
Сонымен қатар мемлекеттік қызметшілердің қызметтік этикасы алты қағидатқа негізделеді:
Адал ниеттілік – қоғам игілігі үшін мемлекетке кәсіби және жауапты қызмет ету.
Аалдық – өз міндеттеріне шынайы көзқарас
Әділдік – жеке және заңды тұлғалардың, қоғамдық топтар мен ұйымдардың ықпалына қарамастан заңды шешім қабылдау және кез келген мән-жайлар бойынша біржақтылық пен субъективтілік себебінен тұлғаларды кемсітуге жол бермеу.
Ашықтық – жұртшылықпен жұмыс істеуге дайын екенін көрсету және өз іс-қимылының ашықтығын қамтамасыз ету.
Сыпайылық – азаматтар мен әріптестерге дұрыс және құрметпен қарау.
Клиентке бағдарлану – мемлекеттік қызметтерді тұтынушы ретінде халықтың сұраныстарына толықтай бағдарлай отырып, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру және жолданымдарды қарау кезiнде төрешiлдiк көрiнiстерiне және әуре-сарсаңға салуға жол бермеу жөнінде шаралар қабылдау.
Мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдеп стандарттары мемлекеттік қызметшілерге қойылатын талаптарды қамтиды. Қарапайымдылық, мемлекеттік қызметшінің мінез-құлық нормаларының бірі ретінде, мемлекеттік қызметшілердің өз міндеттерін орындау кезінде азаматтармен өзара қарым-қатынаста жеке ұстамдылығын, өзінің лауазымдық жағдайына мән бермей, саналы түрде тең құрметпен қарауды білдіреді.
Шындыққа сәйкес келмейтін ақпаратты таратуға тыйым салу тұлғааралық қарым-қатынас кезінде немесе азаматтардың, басқа да мемлекеттік лауазымды адамдар мен ұйымдардың атына айтылған көпшілік алдында сөз сөйлеу кезінде бұқаралық ақпарат құралдарында жалған, анық емес немесе бұрмаланған ақпаратты жариялауға жол бермеуді білдіреді.
Мемлекеттік қызметте болу мемлекеттік қызметшінің тыйым салулар мен шектеулерді ерікті түрде қабылдауын көздейді. Мүдделер қақтығысы -мемлекеттік қызметшінің қызметтік этикасының стандарттарының бірі болып табылатын тыйым, өйткені мемлекеттік қызметшінің жеке мүддесі оның лауазымдық өкілеттіктерімен қиылысатын мұндай қарама-қайшылық мемлекеттік қызметшілердің өз лауазымдық міндеттерін орындамауына немесе тиісінше орындамауына әкелуі мүмкін.
Әдеп кодексінің стандарттары іскерлік этикет пен ресми мінез-құлық ережелерін сақтауға, азаматтардың алдында өздері өкілдері болып табылатын мемлекеттік органдардың қадір-қасиеті мен беделіне нұқсан келтіретін іс-әрекеттерге жол бермейді. Бұл мемлекеттік қызметшінің іскерлік этикет, іскерлік келіссөздер жүргізу, ресми кездесулер өткізу, көпшілік алдында сөз сөйлеу білімі болуы тиіс дегенді білдіреді. Мемлекеттік қызметші мемлекеттік қызметшінің имиджіне нұқсан келтіретін әдепсіз мінез-құлық көрсетпеуге тиіс.
Әдеп кодексінің тағы бір маңызды стандарты: жеке мәселелерді шешу кезінде мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, мемлекеттік қызметшілердің және басқа да тұлғалардың қызметіне ықпал ету үшін қызметтік жағдайыңызды, сондай-ақ қоғамдық және діни бірлестіктердің мүдделеріне байланысты мүмкіндіктерді пайдаланбау және басқа да коммерциялық емес ұйымдар, соның ішінде оларға деген көзқарасын ілгерілету. Осы стандартты бұзу мемлекеттік қызметтің беделін түсіретін тәртіптік теріс қылық ретінде бағаланады. Өйткені әрбір мемлекеттік қызметші мемлекеттік қызметтің бейтараптығы мен тәуелсіздігін қамтамасыз етіп, лауазымдық өкілеттігін ықтимал теріс пайдаланудың алдын алуы керек.
Қызметтік міндеттерін адал атқаруға кедергі келтіретін заңсыз қаржылық және мүліктік мүдделерді көздемеу – мемлекеттік қызметшілердің өздерінің жеке мүдделерін қанағаттандыру мақсатында лауазымдық жағдайын пайдалануына тыйым салуды, сондай-ақ өз кезегінде сыбайлас жемқорлық құрамдас бөлігі бар қамқоршылық пен заңсыз сыйақыны білдіретін қызметтік әдеп стандарты.
2023 жылғы қарашадан бастап Әдеп кодексіне жаңа стандарт енгізілді – қызметтік міндеттерін орындауға байланысты жағдайларды қоспағанда, ойын мекемесіне барудан бас тарту. Осы стандартты бұзу мемлекеттік қызметшінің имиджіне тікелей қатысы бар, оның беделіне нұқсан келтіреді және қоғам тарапынан сенімнің жоғалуына әкеп соғады.
Этикалық қағидаттар мен стандарттардан басқа, этикалық кодексте мемлекеттік қызметшінің қызметтік және қызметтен тыс уақыттағы мінез-құлық нормалары жазылған, олар мемлекеттік қызметшінің имиджін қалыптастырады.
Бұдан басқа, кодексте мемлекеттік қызметшінің мемлекеттік саясат және қызметтік қызмет мәселелері бойынша мінез-құлық нормалары, сондай-ақ мемлекеттік орган қызметінің мәселелері бойынша көпшілік алдында сөз сөйлеу қағидалары айқындалған.
Мемлекеттік аппараттың кәсібилігі мемлекеттік қызметтің оң имиджіне, мемлекеттік қызметшілердің беделін арттыруға ықпал етеді.
Қызметтік этиканы заңнамалық бекіту мінез-құлықтың бірыңғай нормаларының сақталуын қамтамасыз етеді. Әдеп кодексі мемлекеттік қызметшілердің әдеп нормалары мен мінез-құлқының негізгі қағидаларын белгілей отырып, мемлекеттік қызметшінің беделін, азаматтардың мемлекеттік институттарға деген сенімін нығайтуға жәрдемдеседі.
Г.Аманова,
Алматы облысының
санитариялық-эпидемиологиялық
департаменті басшысының орынбасары,
Әдеп жөніндегі уәкіл
