Бүгіндері шығыс халықтарында 22 наурыз жаңа жыл ретінде тойланып келе жатқанына 5 мың жыл болды деген дерек бар. Осы жерде ғылым-білімі бүгінгідей дамымаған ежелгі заманда күн мен түннің теңелуін қалай анықтаған деген сұрақ туындайды. Бұл жерде ең алдымен байырғы адамдардың табиғатпен етене болып, аспан әлеміне аса зер салғанын айта кету керек.
Жұлдыздарға қарап жол тауып, сол арқылы тіршілікті жоспарлағанын білеміз. Мысалы, Жетіқарақшы шоғырының орналасуына қарай көктемнің келуін, жаздың шығуын, былайша айтқанда жылдың төрт мезгілін қапысыз анықтап отырған. Оны бір жыл ішінде Жетіқарақшының Темірқазықты айналып шығу жолынан, орналасуынан аңғаруға болады. Сол сияқты Шолпан жұлдызының тууынан таңнын атуын, Үркерге қарап жолдың бағытын бағдарлаған.
Жалпы адамзат баласының жұлдыз санауына келер болсақ, бүгінгідей күнтізбе болмағандықтан, ол міндетті аспан денелері атқарып келгені рас. Қазіргі астрологтар жалған ғылымға айналдырып, адамдардың тағдырын айқындап жүрген 12 шоқжұлдыз шын мәнінде бар екені белгілі. Ол шоқжұлдыздар өздерінің ең биік нүктесінен өтіп шығады. Әр жұлдыздың жүріп өтер жолы тура бір айға теңеседі. Мысалы, Тоқты шоқжұлдызы өткеннен кейін Торпақтың жолы, одан кейін Суқұйғыш дегендей, жалғаса береді. Жер күнді тура 365 немесе 366 күнде айналмайтыны белгілі. Бұл процес 365 күн 6 сағатқа созылады. Төрт жылда 6 сағаттан бір күнге толтырып, ақпан айына 29-шы күн ретінде қосып отыратынымыз сондықтан.
Айдың да жерге тигізер ықпалы өте зор. Ай өзінің тартылыс күші арқылы жер бетіндегі мұхиттардың тоқтаусыз ағысын қалыптастырып, судың борсып кетпеуіне тікелей әсер етеді. Сонымен қатар алыс-жақындығынан, бізге қай келбетімен қарауынан ауа райының бұлтты, жаңбырлы немесе ашық болуын білуге болады.
Ұлтымыздың жаңа жылды тойлаудағы салт-дәстүрлері де табиғат және тіршілік ыңғайына қарай қалыптасты деуге болады. Ендеше, ықылым замандардан бері жыл басы саналатын – Наурыз мерекесі құтты болсын! Береке-бірлігіміз арта берсін!
Қуат Қайранбаев
