Қазіргі ақпарат дәуірінде жалған ақпарат пен дезинформация қоғамға қауіп төндіреді. Азаматтардың ақпаратты дұрыс талдау қабілетін дамыту үшін медиа сауаттылық (Media Literacy, MIL) және фактчекинг маңызды болып отыр. Қазақстанда бұл бағытта түрлі мемлекеттік және қоғамдық бастамалар жүзеге асырылуда. Мақалада Қазақстандағы медиа және ақпараттық сауаттылықтың қазіргі жағдайы, мемлекеттік реттеу, зерттеу нәтижелері және даму жолдары қарастырылады.
1. Медиа сауаттылықтың өзектілігі
MIL азаматтарға ақпаратты бағалау, талдау және қолдану қабілетін береді. Қазіргі ақпарат ағымдарының әртүрлілігі мен нақты уақыттағы ерекшеліктері пайдаланушыларды кездейсоқ немесе әдейі дезинформация таратуға итермелей алады, бұл ауыр әлеуметтік салдарға әкелуі мүмкін.
MIL мемлекеттік деңгейде жүзеге асырылып, мектеп пен университет бағдарламаларына интеграциялануы қажет. Заманауи курстар мен әдістемелік құралдар әр жас топтарына сәйкес дайындалуы маңызды. Мұғалімдерге, оқытушыларға және ересектер аудиториясымен жұмыс істейтін тренерлерге кәсіби даму мүмкіндіктерін қамтамасыз ету қажет.
2. Мемлекеттік деңгейде реттеу
Қазақстанда MIL бірнеше министрлік арқылы жүзеге асырылады:
Білім министрлігінің Балалардың құқықтарын қорғау комитеті – балалардың, оның ішінде ақпарат кеңістігінде, қауіпсіздігін қамтамасыз ету, студенттердің цифрлық сауаттылығын арттыру.
Мәдениет және ақпарат министрлігі – медиа мамандарына арналған оқу жоспарын әзірлеу, медиа білім сапасын арттыру, қоғамдағы медиа сауаттылықты дамыту.
2020-2021: медиа мамандарына арналған арнайы оқыту жоспары
2022-2023: медиа білім сапасын арттыру жоспары
2024: медиа сауаттылықты дамыту жоспары
2025: медиа мамандарына кәсіби даму және медиа сауаттылық жоспары
2022 жылы министрлік қоғамдағы MIL деңгейін анықтау үшін әлеуметтік зерттеу жүргізді. Зерттеу нәтижелері әртүрлі әлеуметтік топтардағы медиа сауаттылық деңгейін, негізгі мәселелерді және қауіптерді көрсетті.
3. Білім беру және даму
2025 жылғы Медиа сауаттылық және медиа мамандарды дамыту жоспары бойынша университеттік деңгейде жаңа курс енгізу жоспарланған. Бұл курс жоғары және/немесе кейінгі білім беру мекемелерінде жалпы білім пәндері құрамына кіреді. Мұндай қадамдар ақпараттық мәдениетті нығайтып, азаматтарды жалған ақпаратқа қарсы қорғайды.
Ақжарқын Куспай,
«Тұран» университетінің журналистика факультетінің 1-курс студенті
