Қанатсыз құс көкте қалықтап ұша алмайтыны сияқты тілсіз адам баласы мәдениет пен өркениеттің биігіне көтеріле алмайды. Тіл алты құрлықты ен жайлап жатқан жалпы адам баласының, ұлт пен ұлыстың қарым-қатынас құралы. Соның ішінде белгілі бір ұлттың тілі – оның рухани болмысының айнасы, мәдениетінің мәйегі, өркениетінің өзегі.
Қазақ тілі – ең әуелі түбі бір, тұғыры биік түркінің ата тілі. Ұлы Мағжан ақын: «Көп түрік енші алысып тарасқанда, қазақта қара шаңырақ қалған жоқ па?» деп текке жырламаған. Мағжанның аталмыш сөзінің түпкі төркінінде қазақ тілі жатыр десек, ағат кетпейміз. Себебі ұлттың паспорты – тілі. Тілсіз ұлт жоқ. Тілсіз ұлттың жаны – рухсыз, тәні қылықсыз кейіпке түспек. Бұл сөзіміздің дәлелі жетпіс жыл орыстандыру саясатының құрбаны болған өз қандастарымыздың бойынан айқын аңғарылады.
Қазақ тілі Күлтегіннің көк тасынан, Тоныкөктің толғауынан, Асан Қайғының арманынан, Қазтуған, Шалкиіз, Доспамбет, Бұқарлардың дүр жырларынан бізге жетті. Зар заманда Дулат, Мұрат, Шортанбай болып зарыға толғанды. Абай болып ақыл мен кемелділікке, өнер-білімге жол нұсқады. Ахмет пен Әлихан, Міржақыптар болып баспасөз бетінде мәселе көтерді. Мағжанның сұлу жыры болып төгілді. Жүсіпбек пен Әуезовтің тілі болып қара сөзді қамырдай иледі. Қасым мен Мұқағали поэзиясы болып мөлдіреді. Сонда деймін, қазақ тілі қай заманның қайғысы мен шерін, аңсары мен мұратын жеткізуде мүдіріп қалыпты?! Жоқ, ешқашан мүдірмепті, кідірмепті, төменшіктемепті. Қайта асқақтай түсіпті, айбарлана түсіпті. Алты құрлықтың 6 мыңнан астам тілінің статистикалық мәліметіне сүйенсек, бұл күнде қазақ тілі 70-орында тұр екен. Тәубе дейміз.
Тіліміздің тұғыры тәуелсіздіктен кейін биіктей түссе де, өзге тілде шүлдір қағатын жастарымыздың саны кемімей тұрғаны қынжылтады. Мәселе еліміздің тіл саясатында ма, әлде жаһандануға жұтылып бара жатқан жұртымыздың мүшкіл хәлінде ме? Бұл – бәріміз ойланатын үлкен сұрақ.
Осы сәтте «Ұлттың болашағы – ананың қолында» деген Бальзактың киелі сөзі еске түседі. Қазақтың да: «Ана – бір қолымен бесік, екінші қолымен әлем тербетеді» деген сөзі бар. Әуезов: «Ұлт болам десең, бесігіңді түзе», – деп тұжырымдайды. Демек, ұлт болып қалудың кілті ұлттық тәрбиеде. Ұрпақты ұлттың ұлы етіп немесе жұрттың құлы етіп тәрбиелеуге келгенде аяулы жандарға көбірек жүк артылады. Осыны ұрпақ тәрбиесіндегі әрбір ана түсінсе игі!
2024 жылғы ресми дерек бойынша, қазақ тілін меңгерген халықтың үлесі шамамен 80 пайызды құраған. Сонымен қатар әлеуметтік желілер мен цифрлық медиа арқылы қазақ тілінде контент жасау белсенділігі артқан. Мысалы, жастар арасында қазақ тіліндегі бейнежазбалар мен блогтардың танымалдығы өскен. Онлайн платформада қазақ тілін қолдау жобалары көптеп жолға қойылған. Бұл жөнінде ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев: «Қазақ тілінің бәсекеге қабілеті және оны үйренуге деген қызығушылық барынша артып келеді. Ең бастысы, қазақ тілін білу сәнге айналды, жастарымыз оны меңгеруге ұмтылатын болды. Мемлекеттік тіл азаматтардың қызмет бабында өсуіне және табысқа жетуіне жол ашатын маңызды фактор саналады. Еліміздің бизнес өкілдері маркетинг саласындағы науқандарын қазақ тілінде сөйлейтін тұтынушылардың сұранысына қарай өткізетін болды. Мұның бәрі мемлекеттің өте абай болуды қажет ететін әрі саяси тұрғыдан маңызды саналатын осы саладағы саясаты тиімді жүргізіліп жатқанын көрсетеді», – деп айтқан болатын.
Тоқсан ауыз сөзімізді түйіндей келгенде, қазақ тілінің болашағы – әр азаматтың өз тілін құрметтеп, күнделікті өмірде қолдануына тікелей байланысты. Мемлекеттік тілдің беделін арттыру үшін мектептен бастап жоғары оқу орындарына дейін сапалы тіл үйрету жүйесін жетілдіру, мемлекеттік қызметте қазақ тілін міндетті түрде қолдану мәдениетін қалыптастыру, сондай-ақ қазақтілді заманауи медианы дамыту аса маңызды. Қазақ тілі – біздің рухани байлығымыз, ұлттық болмысымыздың тірегі. Оны сақтау мен дамыту – баршамыздың ортақ борышымыз.
Құрманғазы ЖҰМАҒҰЛ,
облыстық «Тіл» оқу-әдістемелік орталығы Талғар аудандық филиалының қызметкері
