ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі облыс әкімдігімен бірлесіп, өңірдегі негізгі агроөнеркәсіптік нысандарға БАҚ өкілдеріне арналған баспасөз турын ұйымдастырады. Аталған сапар аясында Ауыл шаруашылығы вице-министрі Азат Сұлтанов БАҚ өкілдерімен бірге аймақтағы ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібін дамытуға бағытталған жетекші кәсіпорындарымен танысты.
Бүгінде Іле ауданындағы «Береке» индустриялық аймағында «FRUIT ART» ЖШС экспорттық жеміс-жидек кластерінің толық өндірістік циклі жұмыс істеп тұр. Кәсіпорын ішінде сыйымдылығы 15 мың тоннаға дейін жететін жеміс сақтау қоймасы бар. Қоймадағы ауа жемістер бұзылмас үшін бақылауға алынған. Мұнда тәулігіне 200 тонна шикізатты өңдеуге қабілетті кешен жасақталған. Жеміс-жидекті мұздатып кептіру зауыты, сондай-ақ, жылыжай бар. Жылыжайда жыл бойына 1800 тоннаға дейін құлпынай өсіріледі әрі 900 тонна салат өнімдерін дайындауға болады.
Өнімдерді өндіру және өңдеу жұмысы Еуропа мен АҚШ-тың инновациялық технологиялары арқылы жүзеге асырылады. Зауыт аясында 420 тұрақты және 7000 маусымдық жұмыс орны құрылған. Аталған зауыт еліміздің алмаға деген импорттық сұранысын 5 пайызға азайтып отыр. Сонымен бірге, басқа да жеміс-жидектерден 100 пайызға импортқа тәуелділік көрсеткішін төмендетті. Жеміс-жидек зауыты ішкі және халықаралық нарыққа өнім жеткізуді жүйелі түрде жолға қойған. Зауыттың Үлкен Алматы айналма жолына жақын жерде орналасуы логистикалық мәселелерді айтарлықтай жеңілдетеді әрі негізгі магистральдарға оңай шығуды қамтамасыз етеді.
Дегенмен еліміздің агроөнеркәсіптік кешендерінің дамуына өзіндік үлес қосып келе жатқан кәіпорын иелері кейбір кейбір түйткілдердің бар екенін де жасырмады. Өйткені «FRUIT ART» ЖШС кешенді ұлағайтуға қажетті инвестицияның бір бөлігін «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-дан несиеге алған. Қазір Қарыз қаражаты толығымен игерілген. Енді кәіпорын инвестициялық мақсатта алынған несиені пайыздық мөлшерлемелерін субсидиялауға қол жеткізе алмай отыр. Егер пайыздық мөлшерлемені субсидиялуға мүмкін-дік берілмесе кәсіпорын қаржылық қиындыққа тап болмақ.
Іле ауданына ірге тпекен «Шин-Лайн» ЖШС 60 мың тонға жуық дайын өнім өндіріп, балмұздақтың 160 түрін шығарады. Кәсіпорын әлемнің 102 еліне өнім экспорттайды. Кәсіпорын қауіпсіз және сапалы өнім шығаруға мүмкіндік беретін әлемдік деңгейдегі технологияларды пайдаланатын заманауи өндірістік алаңдарға ие.
Компания президенті Андрей Шиннің айтуынша, жаңа өндірістік кешеннің құрамына балмұздақ өндіретін ТМД-дағы, Шығыс Еуропа және Орта Азиядағы ең ірі әрі инновациялық зауыт, сол сияқты түрлі азық-түлік өндіретін кәсіпорындар кіреді. «Шин-Лайн» компаниясы 2023 жылдың қорытындысы бойынша Euromonitor халықаралық талдау компаниясы дайындаған деректерге сәйкес, әлемдік балмұздақ өндірушілер арасында әлемде 36-орынға ие болды. Бұл өте жоғары көрсеткіш, өйткені бұл рейтингке әлемнің түкпір-түкпірінен, бірнеше жүздеген нәтижелі кәсіпорын-дар енген. – Біздің үлкен кәсіби командамыз негізгі ресурсымыз деуге болады. Біз кәсіпорынға Ресей, Шығыс Еуропа елдерінің индустриясында көшбасшы саналатын компанияларда тәжірибеден өткен мықты мамандарды тартамыз. Қызметкерлеріміздің кәсіби біліктілігін арттыруға көп күш саламыз. Балмұздақ өндірісіне маусымдық фактор әсер ететіндіктен, зауытта сүт, тез дайындалатын кеспе, жартылай дайын өнімдер де шығару қолға алынған, – деді А. Шин. Оның айтуынша, қаізір «Шин-Лайн» компаниялар тобында шамамен 2900- ге жуық адам еңбек етіп жүр.
Streda Consulting консалтингтік компаниясының деректері бойынша 2023 жылы «Шин-Лайн» компаниясы ЕАЭО елдерінің балмұздақ өндірушілерінің рейтингінде 6-орынға көтерілді. Бірнеше жыл ішінде «Шин-Лайн» өзінің позициясын едәуір жақсартқан. «Шин-Лайн» компаниялар тобы шетелдік нарықтарға қазақстандық балмұздақтың негізгі жеткізушісі бола отырып, бір жыл ішінде экспорттың айтарлықтай өскенін көрсетті.
– Жалпы қазақстандық балмұздақ нарығы жылына шамамен 72 млрд теңгеге бағаланады. «Шин-Лайнның» бағалауы бойынша отандық және шетелдік өндірушілер толтыратын Қазақстандағы балмұздақ нарығының сыйымдылы-ғы шамамен 60 мың тоннаны құрайды және бұл көрсеткіш екі жылан бері 30 пайызға артты. Осы өсімді ең алдымен нарықтық үлесі 81,2% құрайтын отандық өндіріс қамтамасыз етіп отыр. Соңғы жылдары қазақстандық балмұздақ нарығында импорттық өнімнің үлесі төмендеп, 18.8 пайызға түсті. Балмұздақтың жаңа ерекше және талғампаз түрлерін нарыққа шығару оң әсер ететін өнімнің қазіргі танымалдылық тенденциясы сақталса, балмұздақ тұтынудың өсуі одан әрі жалғасады. Сондықтан біз нарық сұранысына назар аударып, өндіріске белсенді инвестиция салып отырмыз. Өнімнің жаңа түрлерін өндіруді технологиялық инновациялар мен сапа стандарттарының өсуі есебінен ғана жолға қоюға болады, мұнымен біздің мамандар белсенді түрде айналысып жатыр, – деді «Шин-Лайн» компаниялар тобының директорлар кеңесінің төрағасы Дмитрий Докин.
Қазір кәсіпорын аумағында жаңа қоймалар салынып, зауыт кеңейіп жатыр. Бұл оң өзгерістер комнапия болашағының зор екенін көрсетеді. Сонымен қоса кәсіпорын сатуды арттыруға нарықты кеңейтуге күш салмақ.
Еңбекшіқазақ ауданында орналасқан «Amal Bio» компаниясының алма бақтары қарқынды бау-бақша шаруашылығы жүйесі мен заманауи технологияларды қолданудың арқасында бір гектар жерден 60 тоннаға дейін алма береді. Алма бағы Іле Алатауының бөктерлерінде теңіз деңгейінен 500-800 метр биіктікте орналасқан. Бұл алманың қысқы сұрыптарын өсіруге үлкен мүмкіндік береді.
– Біз алманың бүкіл әлемге танымал 15 –ке жуық сортын өсіреміз. Олардың барлығы қарқынды бау-бақша шаруашылығы жүйесіне өте қолайлы. Көшеттер солтүстік Италиядан жеткізілген. Бұлар аса биік өспейді, бойлары қысқа болып келеді. Сондықтан арасын 90 сантиметрден қалдырып еге беруге болады. Ал жергілікті алма көшеттерінің арасы әрине кем дегенде 4 метр болуы керек. Бір жақсысы, бұл жүйе көшетті отырғызғаннан кейін, келесі жылы-ақ одан өнім алуға мүмкіндік береді. Біздің агрономдар тұрақты негізде Батыс Еуропа елдерінде тәжірибеден өтіп тұрады. Бұл жерде алмаға тұрақты түрде қант, крахмал, және басқа да көрсеткіштер бойынша сараптама жүргізіліп отырады, – деді баспасөз туры барысында «Amal Bio» компаниясының директоры Асқар Сабыров.
– Тағы бір ескеретін жәйт, ол – тамшылап суару жүйесі, – дейді компания директоры А.Сабыров. – Бұл жүйені дұрыс қолданған жөн. Соның арқасында құнарсыз жерден де жақсы өнім алуға болады. Одан басқа, жер қыртысының құнарлы қабаты бүлінбейді және 1000 есеге дейін су үнемделеді.
Әуелгіде өз ісін 50 гектар алқапқа алма көшетін отырғызудан бастаған шаруашылық директоры Асқар Сабыров қазір 500 мың түптен астам алма ағаынан жеміс жинап алатынын айтады. Алма бақтың көлемін 180 гектарға дейін ұлғайтып, алманың 14 түрлі сұрпын күтіп-баптауда. Дайын өнімді Алматы қаласының тұтынушыларына тасымалдайды. Шаруашылықта сыйымдылығы 6 мың тоннаға жететін жеміс және көкөніс сақтайтын қойма бар. Аумағы 750 шаршы метр болатын көтерме-бөлшек сауда павильоны да жұмыс істеп тұр. Қазір «Amal bio» сауда белгісімен айшықталған дайын өнім шетел нарығына экспортқа жөнелтіледі.Компанияның басты мақсаты – тұтынушыдарды жыл он екі айда экологиялық жағынан таза, сапалы да дәмді алмамен қамтамасыз ету.
Аталған баспасөз туры аясында кәсіпорын жетекшілермен жүздескен вице-министр Азат Сұлтанов аграрлық секторды қаржыландыру, жаңа салық кодексі, сондай-ақ саланы дамыту перспективалары мәселелерін талқылады.
– Бүгінгі Іс-шараның мақсаты – ауыл шаруашылығы және тамақ өнеркәсібі салаларында іске асырылып жатқан жетекші жобалармен журналистерді таныстыру болатын. Шынменде бізде Ауыл шаруашылығының әлеуеті артып келеді. Бүгін бәріміз Алматы обысындағы кәсіпоыр-дардың сапалы өнім өндіріп жатқанына куә болдық. Сондықтан отнадық өнімді қолдау барша ел азматы атсалысуы қажет.Біз жобамен қатар кәсіпорындардағы кейбір мәселелерге де көз жеткіздік. Осы мәселерді өңтайлы шешуге басымдық беремеміз. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Ауыл шаруашылығы министрлігі ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуді дамыту және оны шикізат көлемінің 70%-на дейін жеткізу бойынша шаралар қабылдауда. Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуді 2028 жылға дейін дамыту жөніндегі Кешенді жоспар қабылданды, онда қайта өңдеуді қолдаудың жаңа шаралары, өткізу нарықтарын ашу, сондай-ақ қазақстандық өңдеушілерді қолдау үшін қорғаныс шараларын қолдану көзделген. Бұл шешімдер осы өңірдегі ауыл шаруашылығының айтарлықтай дамауына оң әсер етеді, – деді вице-министрі Азат Сұлтанов.
Ерзат АСЫЛ
Еңбекшіқазақ ауданы
