Өмір теңіздің тереңдігіндей өткен тарихпен өлшенеді. Оған біз жариялап отырған мақала суретіндегі адамдардың сіңірген еңбегі куә. Үңгіртас орта мектебінің тарихы тым әріден басталады. Қастек қой зауытының орталығы саналғандықтан мұнда екі орта мектеп болды. Екіншісі республикаға танымал малшы қауымының балаларына арналған мектеп-интернат еді. Ал Үңгіртас орта мектебінде қазақ, орыс сыныптары бар. Мақаладағы сурет – осы мектептің шағын ұжымы. Байқасам, шеттерінен білімді, жан-жақты азаматтар. Өмірдің сан тарау жолынан өткені айтпаса да түсінікті. Ұжым дегенімізбен олар бір-бірімен араласып, ынтымақ пен бірлікте болғаны, жас болсам да, есімде қалыпты. Сонау жетпісінші жылдары түсірілген суреттегі азаматтардың көпшілігі арамызда жоқ. Бірақ соңына қалдырған игі істері ұмытылмайтынына көңіл сенеді. Өйткені осы ұстаздардың алдынан қаншама шәкірт өмірден өз орындарып тауып, армандарына қанат байлады.
Алдыңғы қатарда (солдан оңға қарай) бүгінде арамызда жоқ марқұмдар – Жақыпбай Байжанов, Жамыхан Туғанбеков, Ораз Тұрысбеков Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысып, толарсақтан қан кешкен ардагерлер. Одан кейінгі ұстаздар Сəміден Абыханов, Көбетай Мұхамеджанов, Уахит Байтоқов жас ұрпаққа тəлім-тəрбие, білім берген ізгі жандар. Екінші қатарда – Гүлжан Майлықова, Қаман Күреңкеева, Бəтима Беласарова, Римма Жүнісовалар сол кездегі жігерлі жастар болған. Үшінші қатардағы Жібек Шүкеманова, Жанна Адикова, Назима Тоқанова, Жұмабибі Өтесбаева, Тамара Сағындықова, Дариға Наренова, Меруерт Тастанова, Бейсеғұл Керімов, Сабырхан Сағындықов, Жалғасбай Жанділдин, Нұрпейіс Əбілдаев, Өмек Жазықбаев, Мырзагүл Тұрысбекова, Гүлжаһан Бəкірова, Борис Набидуллин, Вера Солдатова, Амантай Сарин, Регина Шнайдер, Зинаида Александровналар тілі басқа болса да, тілегі мен мақсаты бір адам жанының инженерлері, сол кездегі ауыл мақтанышы, зиялы қауым өкілдері еді. Өзгелер оларға қарап ой, бой түзеді десек, қателеспейміз.
Гүлжаһан Бəкірова Жамбыл орта мектебінде еңбек жолын бастады. Жоғары оқу орнын бітіріп келген кезі. Ағылшын тілінен дəріс берді. Сұңғақ бойлы, талдырмаш апайымыз бірден жүрегімізге жол тапты. Қазір құрметті демалыста, немере, шөбере сүйген ана, əже. Үлкен ұжымның арасында бүгінде зейнеттегі ұстаз Бибісара Жамыханқызы əкесінің жолын қуды. Өзі білім алған Үңгіртас орта мектебінде еңбек жолын физика пəнінің ұстазы болып бастады. Бибісара Таран, Талап, Ш.Уəлиханов, тағы басқа мектептерде басшылық жасады. «Ұстаздан шəкірт озды» деген тəмсіл тегін емес.
Аталған мектептің өткеніне де назар аударсақ, Қастек батыр атындағы қой зауытын 1948-1993 жылдар аралығында Қ.Шəріпов, Ш.Мусин, А.Шендібаев, Е.Махамбетов, С.Ғайсин, Б.Мендебаев сынды ауыл шаруашылығын жетік меңгерген азаматтар басқарған. Бұл ауылдың өткені десек, осы Үңгіртастағы бастауыш мектеп 1930-1934 жылдар аралығында ашылған. Кейін оқуға ынтасы бар бүлдіршіндер қатары өскендіктен жетіжылдық болып кеңейтіледі. Сол кездегі алғашқы ұстаздар – Рахмет Сартбаев, Жақыпбай Байжанов, Мəтқасым Шөпбаев, тағы басқа білімді жастар, зиялы қауым өкілдері ретінде еңбек жолын бастапты. 1957 жылы мектеп жаңа ғимаратқа көшіріліп, шəкірт саны едəуір өскен. Суреттегі ұстаздар 1963 жылы салынған орта мектепте мұғалім болды. Жасы тоқсаннан асқан абзал ана тарихқа толы суретті көзінің қарашығындай сақтапты. Өмірлік серігі Сəмідін ағай екеуі де бала жанының бағбаны. Ағай дүниеден ерте озды. Ал Қаман апай ұл-қызына жақсы тəрбие берді. Отбасынан білімді бес дəрігердің шыққаны ана жүрегінің жылы, адамға қамқор, кеңпейілділігінің дəлелі десек, артық айтпағанымыз.
– Бар ғұмырым ұстаздықпен өтті. Үңгіртас орта мектебіндегі ұжым мен үшін өте ыстық. Бəріміз жаспыз, қиындық дегенді білмейтін кезіміз. Алдымызда шəкіртке жақсы тəрбие, сапалы білім берсек деген мақсат қана болды. Ұжымда еңбекте де, өмірді де көпті көрген азаматтар еді. Бір үйдің адамдарындай ұйымшылдықпен еңбек еттік. Қазір арамызда жоқ, мəңгілік өмірін жалғастырған жандардың бейнесін көргенде өмірдің бір сəттік екенін есіме алып отырмын. Шеттерінен адал, балаға деген мейірімдері шексіз болды. Жандары жаннатта болсын деймін. Өздері жоқ болса да соңына қалдырған жақсы істері сайрап жатыр. Олар ел игілігі үшін тер төксе, бүгінде қоғамнан өз орнын тапқан шəкірттері бар. Олар жүздеп саналады, – дейді Қаман Ақынқызы апай тебірене.
Ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсынұлы «Жақсы мұғалім мектепке жан бітіреді» деген. Осы ұғым аталған мектеп ұжымына да тəн. Аталған мектепте 1965 жылы басқарған Сəмідін Абыханов жайлы ерекше естелік айту парыз. Халық ағарту ісінің озық қызметкері кейін Дегерес орта мектебіне ауысып, қызметін жалғастырады. Тарихшы ұстаздың алдынан дəріс алған көптеген шəкірт осы мамандықты таңдап, бүгінде жас ұрпаққа тиянақты білім беріп келеді. Марқұм Сəмідін ағайдың жары Қаман Ақынқызының естелігінен өткен жылдардағы жүрекке ерекше жылы тиетін лебіздерге қанығасың. Қос ұстаздың бала тəрбиесіндегі көп жылғы еңбегі ескеріліп, республика, облыс, аудан басшылығынан марапаттар алды.
Өткенді еске алу – өскендіктің белгісі. Осы мектепте білім алған, марқұм педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор Мақпал Жадрина, білікті сот жүйесінің ардагері Мейрамбек Таймерденов, судья Гүлбарам Есжанова, полковник Ерлан Іңкəрбаев, білім саласының білгірі, көп жыл аудандық білім бөлімін басқарған Лəйлаш Бəкірова, тағы басқа ел игілігі үшін тер төккен жандар көптеп саналады. Осы мектепте ұстаздық еткен Күланда Нұрабаева мен Жанат Дəулетованың да ұрпақ тəрбиелеудегі еңбектері ұмытылмайды.
Ұстаз еңбегі тереңнен маржан тергендей. Олар алдынан арманға қанат бітірген оқушысы ел игілігі үшін тер төксе, бұдан асқан байлық жоқтай марқаяды. Оған тағы бір дəлел – үңгіртастықтар генерал-лейтенант Ғабит Байжановты, Жамбыл, Қарасай ауданын басқарған Жандарбек Далабаевты мақтан етеді. Туған жердің топырағынан нəр алған мұндай атпал азаматтар жайлы айтсақ, бір мақала шегіне сыймайды. Қашанда заман озады, уақыт көшінің керуені алға жылжи береді. Қоғам да, адам санасы да өзгеретіні ақиқат. Бірақ бала тəрбиесі үздіксіз жалғасады. Неге десеңіз, бала, шəкірт тəрбиелеу ұстаз қауымының иығындағы қасиетті, қастерлі жүк болып қала беретіні анық. Осы мамандық иелерінің алдында баршамыз қарыздармыз. «Ұстаздық еткен жалықпас» деген тұжырымның шындығы, бір мектептің өткені мен бір суреттегі ардақты жандардың өмір дерегінен көз жеткіземіз. Бұл – тарих, өткеннің өшпес парағы.
Күмісжан БАЙЖАН,
ҚР Мəдениет қайраткері
Жамбыл ауданы
