«Қазақты қырғыз емес, қазақ деп атасын, кеңсе тілі қазақша болсын» деп талап қойып, мақала жазған, елінің егемендігі үшін күрескен ақын, Алаштың ардақтысы, әйгілі «Тар жол, тайғақ кешу» романының авторы Сәкен Сейфуллин әлемі әлі де терең зерттеуді қажет етеді.
Сәкен Сейфуллин 1894 жылы 15 қазанда Ақмола уезінің көшпелі ауылында дүниеге келген. Азан шақырып қойған аты – Сәдуақас. Кейіннен еркелетіп Сәкен деп атап кеткен. Сәкен жастайынан оқуға құштар болып өсті. Мектепті үздік бітірген ақын білім қуып, үлкен қалаға аттанады. 1913 жылы Омбы семинариясында Мағжан Жұмабаевпен танысады. Омбыда оқып жүріп «Айқап» журналына алғашқы мақаласын жариялайды. 1914 жылы «Өткен күндер» атты ең алғашқы жинағы жарық көреді.
Сәкен Сейфуллин – азаттықты аңсаған өршіл ақын. Ақын әр уақытта болып жатқан тарихи сәттерді өлеңіне арқау етті. Сол замандағы маңызды оқиғалар мен әйел теңдігіне арнап жазылған туындылары өте көп. Оған ақынның «Бақыт жолында», «Қызыл сұңқар» атты пьесалары, «Асау тұлпар», «Көкшетау» сияқты өлең-жырлары, «Жұбату» әңгімесі, «Тар жол, тайғақ кешу» атты тарихи мемуарлық жинақтары дәлел.
1922 жылы Халық комиссарлар кеңесінің төрағасы болып сайланғандығына қарамастан қазақ еліне қызмет етуін тоқтатпады. Ол қазақ ауыз әдебиеті мен өнерінің жоқтаушысы бола білді. 1923 жылы «Совнаркомның» күн тәртібінде қазақ халқының әндерін жинақтау мәселесі қарастырылып, А.Затаевичке қаражат мәселесін шешіп беріп, қазақтың әндері мен күйлерін сақтап қалды.
С.Сейфуллин «Кеңсе ісін қазақ тілінде жүргізу керек» атты еңбегінде тіл мәселесін кеңінен қозғаған. Елінің ертеңін ойлап, тіл жойылса, бүтіндей бір ұлттың жойылып кететіндігін ойлап, дабыл қақты. Өкініштісі, бейбіт заманда өмір сүріп жатсақ та, бүгінде кеңсе қағаздарының әлі де қазақшаға өтпей жатқандығы қынжылтады.
Қазақтың зиялыларына қырғидай тиген сұрапыл заманда Сәкен де сталиндік саясаттың құрбанына айналды. Сөз соңында ізін басар ұрпағы қалмаса да, бай әдеби мұрасын ұлықтар тәуелсіз ел жастары көп болсын демекпін.
Ұлбосын КЕРІМБЕКОВА,
«Саяси қуғын-сүргін құрбандары» музейінің экскурсия жетекшісі
Талғар ауданы
